Yumurtalık kisti, çoğu kadının hayatının bir döneminde yumurtalıklarında ortaya çıkan ve çok nadir durumlarda tedavi gerektiren, birçok çeşidi bulunan, hormonların etkisi nedeniyle oluşan, içi sıvı dolu oluşumlar olarak tanımlanır. Yumurtalıklarda oluşan kistler iyi huylu ve kötü huylu olmak üzere iki grupta incelenir.

Follikül kistleri, yumurtalıklarda karşılaşılan ve büyüklükleri 3-8 santim arasında değişen en bilindik kistlerdir. Follikül kistleri, hormonlarda yaşanan bazı bozukluklar nedeniyle yumurtlama olmaması sonucu oluşur. Gelişimi tam olarak tamamlanamayan yumurta keseciğinin içinde sıvı birikerek büyür ve ortaya kist yapısı çıkar. Bu tür kistler, kadında herhangi bir yakınımaya neden olmadan kendiliğinden ortadan kaybolur. Bazı vakalarda ise kist, yumurtalıklarda kanama, kistte yırtılma gibi problemler açığa çıkabilir. Boyut olarak büyümüş olan kistler, çevre dokulara baskı uyguladığından dolayı kasık ağrısı, karın ağrısı, cinsel birliktelik esnasında ağrı ve adet düzensizliklerine yol açabilir. Kistler genellikle takip altına alarak herhangi bir müdahale edilmez. Bazı kistlerde küçülme sağlamak için doğum kontrol hapları kullanılabilir. Doğum kontrol hapları ayrıca kist nedeniyle bozulan adet düzensizliğini düzeltmek amacıyla da kullanılmaktadır.

Adet dönemi düzenli bir şekilde gerçekleşiyorsa, yumurta keseciği çatladıktan sonra gebeliğin devamlılığını sağlamak için korpus luteum adı verilen bir kesecik oluşur. Eğer gebelik oluşmazsa bu kesecik kendiliğinden ortadan kaybolur. Bazı durumlarda oluşan kesecik uzun süre kalarak kendi içinde kanamaya neden olur. Bu kistin boyutu 3-12 santime kadar ulaşabilir. Ayrıca adet düzensizliği gibi şikâyetlere yol açar. Genellikle ağrı ile kendini belli etmez. Ancak bazı vakalarda yumurtlamanın 20-26. günleri arasında yumurtalıkların kendi etrafında dönmesine yol açarak ciddi anlamda rahatsızlığa neden olur. Eğer kist kendi içine kanar ve kan karın içine boşalırsa oluşan kanamayı kontrol altına almak için cerrahi gerekebilir. Cerrahi açık ya da kapalı ameliyat ile yapılabilir.

Dermoid kistleri diğer kistlerden ayıran özellik, içerisinde diş, saç, cilt gibi farklı dokular barındırmasıdır. Bu tür kistlerin mutlaka cerrahi ile alınması gerekir.

Bu kistler, hormonların aşırı salgılanması nedeniyle ortaya çıkar. Özellikle çocuk sahibi olmak için tedavi gören kadınlarda daha sık rastlanır. Yumurtaları uyarmak için kullanılan ilaçlar bu kistlere yol açmaktadır. Çok nadir olsa da gebelik döneminde de ortaya çıkabilir. Bu kistler genellikle her iki yumurtalıkta aynı anda görülür ve yaklaşık 20 santime kadar ulaşabilir. Yumurtalıkları uyarma tedavisi tamamlandıktan sonra kist ortadan kaybolur. Eğer kistte kanama ya da enfeksiyon gibi semptomlar oluşursa cerrahi gerekir.

Polikistik over hastalığı, kendini adet düzensizliği ile gösteren ve genellikle doğurganlık çağına ulaşmış kadınların %5'inde görülen bir kadın hastalığıdır. Polikistik over, adet düzensizliği haricinde tüylenme ve obezite gibi şikâyetlere de yol açabilir. Çocuk sahibi olmak için doktora başvuran çiftlerde polikistik over hastalığına sık rastlanmaktadır. Çünkü polikistik over kısırlığa yol açabilmektedir.

Çikolata kisti de yine yumurtalıklarda ortaya çıkan ve gebe kalmayı engelleyen içi sıvı dolu kistlerdir. Kist, tipik görünümü ile diğer kistlerden kolaylıkla ayrılabilir. Çikolata kistinin tedavi yöntemi genellikle cerrahidir. Laparoskopik cerrahi ile kistin çıkarılması gerekir. Kist nedeniyle çocuk sahibi olamayan kişilerde kist çıkarıldıktan sonra 1 yıl gebeliğin kendiliğinden oluşması beklenir. Eğer bekleme süresine rağmen gebelik oluşmamışsa diğer üreme tedavilerine başvurulur. Kadın henüz 20'li yaşlarda ise ve gebeliğe engel başka herhangi bir sorun yoksa ilk olarak aşılama tedavisi uygulanır. Eğer başarılı olunmazsa tüp bebek tedavisi ile gebelik sağlanabilir.

Büyüklüğü 5 santimi aşmayan kistler için herhangi bir müdahale yapmaya gerek yoktur. Bu kistler belli bir zaman içinde kendiliğinden yok olabilir. Eğer kist kendiliğinden yok olmuyorsa laparoskopi ile çıkarılmalıdır. Menopoz döneminde ortaya çıkan kistlerin çok detaylı takip edilmesi gerekir.