Over kisti, overlar yani yumurtalıklar kadınlarda östrojen, progesteron gibi kadınlık hormonları ile erkeklik hormonu olan testosteron hormonunun az miktarda üretildiği yapılardır. Kadınlarda üreme bölgesinde rahmin sağ ve sol taraflarında yer alan fallop tüpleriyle yakın temas halindedirler. Kadınlarda ergenlik döneminden önce herhangi hormonal salgıya neden olmayan yumurtalıklar, ergenlikten menopoza kadar türlü hormonlar üretir ve düzenli adet görmeyi sağlar.
En önemli görevleri düzenli olarak her ay yüzeylerindeki tek yumurta hücresini yumurtlama yoluyla döllenmenin olacağı kanallara yani fallop tüpüne göndermektir. Olgunlaşmada salgılanan östrojen hormonu rahim içine etki edip, burayı gebeliğe hazırlar. Yumurtlamadan sonra progesteron hormonunun salgılanmasıyla rahim yüzeyi gebeliği uygun hale getirilir. Gebelik oluşmazsa, rahim iç yüzeyi dökülerek âdet kanaması oluşur. Bu aylık döngü yumurtalıklarda yumurta hücresi kalmayıncaya kadar devam eder. Âdet kanaması bittiğinde ise menopoz başlar.
Yumurtalıklarda her ay yumurta hücresi oluşumunda hücre içi sıvıyla dolu kesecikte saklanmaktadır. Folikül denen bu yapı sarı cisim denilen yapıya dönüşmekte ve progesteron hormonu salgılamaktadır. Bu oluşum vajinal ultrasonografide izlenebilir. Ancak bazı kadınlarda yapıların ileri derecede büyümesi kist görünümüne neden olur. Vücutta başka bölgelerde oluşan kistler daha kolay belirti verirken, over kistlerini anlamak kolay olmaz. Bazıları belirti vermeden gelişen over kistlerinin bir bölümü yumurtalık işlevini bozduğundan fark edilebilir.
Bunlar tümöral ve fonksiyonel kist olarak ayrılır.
Over kisti neden olur?
Bu kistlerin çoğunluğu hormonal dengesizlik sonucunda gelişir. Adet döneminde oluşan folikülün çatlamaması, aynı boyutlarda kalması ya da büyüme göstermesi gibi olumsuzluklar hormonların etkisiyle olur. Bazı hastalarda kişinin aşırı radyasyona maruz kalarak, yumurtalık iltihabının olması da kist oluşumunu sağlayabilir. Over kistleri genellikle adet gören kadınlarda görülür. Nadiren menopozdaki ve adet görmeyen genç kızları etkiler.
Over kisti belirtileri nelerdir?
İyi huylu kistler olabileceği gibi, bunlar kötü huylu da olabilir. Fakat en çok iyi huylu over kistleri gelişir. Belirtileri fazla olmadığından, kistler genellikle rutin kontrollerde belirlenir. Kistlerin en önemli belirtileri içinde, adetlerin düzensizleşmesi, karında ağrı, sindirim sorunlarıyla, idrar yolu yakınmaları yer alır. Kistler büyümezse şişkinlik ve ağrıya neden olmazlar. Bazı hastalarda iştahsızlık, kilo kaybı ile mide bulantısı yakınması olabilir.
Over kisti türleri
İnklüzyon kisti: Fonksiyonel olmayan bu kistler genellikle rahim ameliyatında fark edilir. Mikroskobik boyutta olan kistlerin belirtilerini anlamak güçtür.
Folikül kisti: Daha çok genç yaştaki kadınları etkileyen kistlerdir. Bunların yumurta hücresinin çatlamaması yüzünden meydana geldiği düşünülür. 2-3 cm boyutlarında olan kistlerin içi berrak sıvıyla doludur. Genellikle tedavi gerektirmeden kaybolurlar. Bazen boyutlarını küçültmek için doğum kontrol hapı kullanılır. Küçülmeyenler ise cerrahi olarak alınır.
Korpus luteum kisti: Yumurtlamadan sonra farklılaşan yumurta hücresi, sarı cisim denen Korpus luteuma dönüşür. Bu dokudaki sıvı birikimi kistleşmeye neden olabilir. 3-4 cm boyutlarındaki kistler, adetlerde düzensizliğe neden olur.
Teka lutein kisti: Hormonların fazla miktarda salgılanması nedeniyle oluşan kistler, genellikle iki tarafta oluşur. 20 cm boyutlarına kadar büyüyen kistlere cerrahi girişim yapılması gerekebilir.
Gebelik luteoması: Gebelikte oluşan solid yapıdaki kistlerdir. Bu kistlerin olduğu kişilerde erkeklik hormonu salgılandığından, vücutta kıllanma görülebilir. Gebelik bittikten sonra kistlerde küçülür ve kendiliğinden kaybolur.
