Beyinde kist nasıl oluşur, merak edilen konular arasında yer almaktadır. Beyin ve omuriliğin etrafını saran zara araknoid adı verilmektedir. Mikroskop altında bu zar örümcek ağına benzetildiği için eski Yunancada yani Hellence de araknoid ismini almıştır. Araknoid adı verilen kistler beyin omurilik sıvısı benzeri sıvı dolu kistlerdir. Araknoid adı verilen kistler intrakranial yer kaplayan lezyonların yaklaşık %1'ini oluşturmaktadır.
Tüm yaş gruplarında görülebilen bu hastalık genel olarak çocukluk çağında tespit edilmektedir Ancak erkeklerde biraz daha sık görülmektedir. Araknoid adı verilen kistler doğumsal olabileceği gibi travma, infeksiyon ya da kanama sonrası da gelişebilir.
Beyinde Kist Nasıl Oluşur?
Travmatik araknoid kistler yaklaşık olarak ortalama 1 ile 5 yıl içinde oluşmaktadırlar. Beyinde en sık yerleştiği yer orta fossa yani çukurdur. Daha sonra ise azalan sırayla arka çukurda, suprasellar bölgede, frontal konveksitede ve interhemisferik fissür şeklinde görülür. Kafa içinde bulunan araknoid kistlerin yaklaşık yarısı beynin orta fossada yani şakak bölgesinde görülür. Bu bölgede bulunan araknoid kistler sağa oranla 3-4 kat daha fazla olmak üzere sol tarafta yerleşim gösterir. Bu kistler üç tipe ayrılmıştır. Tip 1 en küçük olanıdır ve beynin şakak kısmında bulunur. Bunlara genellikle herhangi bir tedavi gerekmez. Dikdörtgen şeklinde olan kistler ise tip 2 olarak adlandırılmaktadır. Bu tip kistlerde ise tedavi yöntemi kesinlikle cerrahi müdahaledir.
Tip 3 adı verilen kist ise en büyük olandır. Beyinde baskıya bağlı bulgu verirler. Araknoid adı verilen kistler beyinde yerleştiği bölgeye de bağlı olarak baş ağrısı, nöbet geçirme, güçsüzlük gibi şikâyetlere yol açabilir. Orta çukur kistleri nadiren multipl görülür. Bu durum Marfan Sendrom, nörofibromatozis gibi hastalıklar ile ilişkili olabilir. Yine daha çok orta çukur araknoid kistler de görülebilen nadir bir durumdur.
Bu durum genel olarak travmayı takiben kistin rüptüre olması ve beyin zarı arasında kanama olması sonucunda ortaya çıkar. Ayrıca tanı konulurken epidermoid kist ilk akla gelmesi gereken bir durumdur. Bilgisayarlı beyin tomografisi, MR görüntülemede önemli ve yeterlidir. Nöbet geçirme, çok şiddetli baş ağrısı, kistin yırtılmasında dolayı oluşan kanama, takiplerde kist boyutunda artış gibi durumlarda operasyon gerekmektedir. Genel olarak üç tür cerrahi işlem uygulanmaktadır. Bunlar;
- Kiste şant takılması
- Açık ameliyat ile mikroskop kullanarak kistin beyin alt bölümündeki BOS yolları ile ağızlaştırılması
- Endoskop ile kistin beynin alt bölümündeki BOS Yolları ağızlaştırılması
Genellikle kist içine takılan şant kist içinde bulunan sıvıyı karın boşluğu içine boşalmasını ve oradan da tekrar kana karışmasını sağlar. Şant hemen hemen ömür boyu kalacaktır ve bu nedenle beyin karıncıklarına takılan şantlarda olduğu olduğu gibi tıkanma, enfeksiyon, kopma ve kırılma gibi durumlar ortaya çıkabilir. Ameliyat olarak riski çok az olmasına karşın şantın uzun dönemde riskleri fazladır. Kafatasının açılarak, ameliyat mikroskobu ile beyin tabanındaki normal BOS yolları ile kist arasında pencereler açılması bir diğer yöntemdir. Böylelikle kist içindeki basınçlı sıvı açılan pencerelerden normal BOS yollarına karıştırarak sonunda emilmesi gereken yere ulaşır. Kistler şant takıldıktan sonra olduğu gibi hemen küçülmezler. Daha uzun sürede küçülür fakat içinde basınçlı sıvı bulunmaz. Aynı işlem endoskop kullanarak kafatasına sadece bir delikten yapılabilir. Endoskopik ameliyatta ise cilt kesisi 2 ile 3 cm'dir. Endoskopik girişim ise özel eğitim ve deneyim gerektirmektedir.
